Psychosociale risico’s maken deel uit van de realiteit op de werkvloer. Ze kunnen een impact hebben op gezondheid en welzijn op het werk. Elk niveau binnen het bedrijf kan daar een rol in spelen.
Uit cijfers van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) blijkt dat tussen 2018 en 2022 40% meer mensen te kampen hadden met een langdurige burn-out of depressie. De covidpandemie en de daaropvolgende crises in Europa hebben die trend alleen maar versneld. Ook bij Cohezio, de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk, zijn het afgelopen jaar de aanvragen voor psychosociale interventies met 20% gestegen.
Psychosociale risico’s op de werkvloer berokkenen potentieel grote schade aan de werknemers en hun fysieke en mentale gezondheid.
Wanneer is “trop” te veel?
Werknemers ervaren die psychosociale risico’s pas wanneer de eisen van hun job excessief zijn en groter zijn dan hun vermogen om ermee om te gaan. Pas wanneer ze die ondersteuning, bijvoorbeeld van leidinggevenden, niet meer ervaren, beginnen de problemen.
Katja Janssens, een van de managers Psychosocial bij Cohezio, verduidelijkt wat zij ziet als ondersteunend leiderschap:
“Wie ondersteunend leiderschap ervaart, ziet zijn belangrijke psychologische basisbehoeften beter ingevuld. Traditioneel haalt men drie aspecten aan.
Het gaat ten eerste om het bieden van autonomie, die werknemers het gevoel geeft dat ze in de mate van het mogelijke hun job zelf kunnen invullen en plannen.
Ten tweede ondersteunt dit soort leiderschap ook competenties waarbij ieder z’n talent maximaal laat renderen en verder kan ontwikkelen.
Ten derde is er het creëren van verbondenheid, door positieve relaties met collega’s en het team in zijn geheel.
Ik voeg er graag nog een vierde component aan toe, met name “erkenning geven”.
Het lijkt erg voor de hand liggend, maar ik merk dat men in de praktijk die troefkaart erg vaak laat liggen. Het voorzien in deze basisbehoeften leidt tot optimaal functioneren van mensen en vergroot hun welzijn, creativiteit en zelfredzaamheid. Dit ondersteunt hun autonome motivatie.“
Wie kan helpen?
Wanneer een werknemer lijdt onder psychosociale risico’s, zijn er meerdere partijen die kunnen helpen in deze moeilijke situatie:
- De collega’s en de directe leidinggevenden staan het dichtst bij op de werkvloer. Ze kunnen het probleem begrijpen en oplossen. Bovendien zijn ze het beste geplaatst om in een vroeg stadium al een luisterend oor te bieden en de situatie te ontmijnen.
- De vertrouwenspersoon is een eerste aanspreekpunt binnen organisaties. De vertrouwenspersoon kan luisteren, adviseren en bemiddelen in alle vertrouwelijkheid. Ze krijgen hun opleiding en bijscholing van de preventie-adviseur psychosociale aspecten.
- De preventieadviseur psychosociale aspecten is een expert die (vanuit een interne of externe dienst, zoals Cohezio) de werkgever en de werknemers preventief adviseert over de psychosociale risico’s en het voeren van een intern welzijnsbeleid op maat. Op verzoek van de werknemer kan hij een verzoening of bemiddeling tussen de verschillende partijen organiseren of de organisatie bijstaan bij het invoeren van procedures waarin de wet voorziet.
- De arbeidsgeneesheer van de onderneming waakt over de gezondheid van de werknemers op de werkplaats door gezondheidstoezicht. De arbeidsgeneesheer kan informeren, medisch advies formuleren en doorverwijzen naar verschillende externe actoren: psychiater, arbeidspsycholoog, maatschappelijk assistent, verenigingen, enz.
- Sommige issues kunnen worden behandeld door de vakbondsafgevaardigde of door de werknemersvertegenwoordiger binnen het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW).
- Kunnen de problemen niet intern worden geregeld en komt de werkgever zijn verplichtingen inzake gezondheid en veiligheid op het werk niet na? Dan kan Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk van de FOD Werkgelegenheid ingeroepen worden. De dienst kan de werkgever adviseren en hem/haar waar nodig verplichten om maatregelen te nemen.
De leidinggevende als eerste buffer
Het is belangrijk dat elk individu zich binnen een organisatie bewust is van de rol die hij/zij speelt bij het voorkomen van psychosociale risico’s en actief kan bijdragen aan een positieve werksfeer. Topmanagement, de hiërarchische lijn, de personeelsverantwoordelijke: iedereen moet weten wat hij/zij vanuit zijn functie kan doen om die risico’s binnen de onderneming te beperken.
Janssens licht dit toe:
“We zien dat mensen die in coördinerende of leidinggevende positie terecht komen, dat vaak te danken hebben aan het feit dat ze hun vorige functie verdienstelijk hebben ingevuld. Dat maakt van hen niet automatisch goede teamleaders of people managers. Opleiding en coaching spelen daarbij een cruciale rol.”
Opleiding om psychosociale risico’s te beperken
Van daaruit kan men zowel preventief als curatief bewustzijn creëren, bijvoorbeeld via sensibilisering naar de medewerkers. Zo kunnen eventuele problemen binnen het team vroegtijdig opgelost worden of kan men ervoor zorgen dat ze zich niet nog eens kunnen voordoen.
Băo academy biedt daarop aansluitend concrete en praktisch toepasbare coaching- en opleidingstrajecten aan en kan je onder meer helpen bij de volgende situaties:
- Merk je dat je zelf als medewerker kampt met stress- of burn-outklachten? Leer onder andere hoe je een burn-out kan voorkomen, of je gevoeligheid ervoor kan verlagen.
- Ben je zelf leidinggevende? Ontdek alle aspecten van ondersteunend leiderschap: inspirerend, participatief, communicatief, evenwichtig,… Băo academy biedt verschillende trajecten om gezond leiderschap te ontwikkelen. De uitgebreide opleiding “Manager coach” reikt je relationele tools aan, onder meer om te voorkomen dat je zelf het risico loopt op burn-out of een hefboom vormt voor burn-outs binnen jouw team.
- De opleiding sensibilisatie hiërarchische lijn – Preventie van psychosociale risico’s op het werk is wettelijk verplicht. Het leert je je verantwoordelijkheden als lid van de hiërarchische lijn kennen (raad van bestuur, topmanagement,…) en je komt te weten hoe je het preventiebeleid van het bedrijf mee kan ondersteunen.
- Wil je een vertrouwenspersoon aanstellen? Dan moet hij of zij binnen de twee jaar na zijn of haar aanstelling een basisopleiding volgen en zich daarna jaarlijks bijscholen.
Băo academy kan deze opleidingen specifiek aanpassen aan jouw organisatie, na een zorgvuldige evaluatie van jouw behoeften. Neem contact met ons op om samen een opleiding op maat te ontwikkelen: info@baoacademy.be
